رایج ترین آفات درختان میوه

آفات یکی از عوامل اصلی خسارت به گیاهان و درختان میوه هستند که باعث کاهش عملکرد و کیفیت محصولات زراعی و باغی می‌شوند. در صورت مبارزه‌ی اصولی و به‌موقع با آفات و تلفیق روش‌های کنترل می‌توان از خسارت و از بین رفتن محصول جلوگیری کرد.

درختان ؛ در زنجیره غذایی انسان های، تاثیر بسیار زیادی دارند. آنها دی اکسید کربن را گرفته و تبدیل به اکسیژن می کنند و با این عملشان هوای کره ی زمین را تصفیه می کنند.

این درختان ممکن است همانند انسان ها، دچار بیماری و یا آفات را تجربه نمایند. گاهی ممکن است تک به تک بیمار شوند و گاهی هم به صورت همه گیر باشد و تمام درختان را آلوده شوند.

انواع بیماری و آفات درخت بادام

نهال بادام از نظر مقاومت در برابر بیماری ها و آفات عملکرد متفاوتی دارند. زیرا بعضی از گونه های درخت بادام بسیار مقاوم و بعضی از آنها نیز عملکرد خوبی ندارند. اما بیماری های شایع در بین درختان بادام در مقایسه با سایر درختان زراعی، کمتر است.

انواع بیماری ها و آفات در بین درخت بادام شامل:  آفت گل جالیز، کنه زرد، گال طوقه درخت (almond)، انگل گلدار بادام، شانکر باکتریایی، پژمردگی ورتیسیلیومی، پوسیدگی ریشه و طوقه، قارچ عسلی ریشه، صفحه غربالی، سفیدک، کنه تار عنکبوتی، پروانه پوست خوار، و کرم طوقه درخت اشاره کرد.

 آفات درختان میوه انگور

درخت انگور از جمله درختان مزارع است که مقاومت خوبی در برابر بیماری و آفات دارد و انواع گونه های مختلف از آن در سراسر جهان کشت می شود. اما این درخت به طور کامل در برابر بیماری ها و آفات مقاوم نیست و ممکن است بیمار شود. از این رو بهتر است که انواع بیماری و آفت نهال انگور را بشناسید.

بیماری ها و آفت درخت میوه انگور، که ممکن برای شما دردسر ساز باشد شامل:  پوسیدگی برگ و میوه انگور، سفیدک های سطحی انگور، آنتراکتوز مو، ویروس برگ بادبزنی، سفیدک کردکی شاخه ها، سرطان طوقه و ریشه ( گال گیاهی ) و همچنین آفاتی مثل کرم خوشه خوار، زنجره درخت انگور و شته درخت انگور، اشاره کرد.

انواع بیماری و آفات درخت پسته

این درختان ممکن از به انواع بیماری ها و آفات زیادی دچار شوند که از جمله آنها :

• سرخشکیدگی درختان پسته،
• آفت افلاتوکسین،
• کپک زدگی پسته،
• قارچ ورتیسیلیومی،
• غده ریشه درختان،
• بلایت پسته و بیماری خطرناک گموز اشاره کرد.

هر یک از این بیماری ها به روش های متعددی درمان می شوند. اما گروهی از این بیماری ها درمان مشخص و واضحی ندارد و همانند سرماخوردگی در انسان، باید دوره نقاهت خود را طی کنند.

انواع بیماری و آفات درختان گردو

نهال گردو از آنجایی که بیشتر در مناطق سردسیری رشد می کنند و محل کشت آنها در مناطق با ارتفاع زیاد است، از نظر مقاوت در برابر بیماری و آفات، مقاومت خوبی دارند و نسبت به درختان مشابه کمتر بیمار می شوند.

معمولا آفت درختان گردو شامل:  بیماری آنتراکتوز، لکه ی سیاه، بلایت گردو، شانکر، فیوفترا ( پوسیدگی ریشه و طوقه درخت )، قارچ آرمیلاریا و پوسیدگی زغالی گردو است.

هر یک از بیماری های گفته شده برای درمان و جلوگیری از گسترش بیماری روش های و سموم منحصر به فرد خود را دارد.

اما آفات درخت گردو شامل: شپشک، کنه قرمز و زرد، کچلی گردو، شته، مگس پوست میوه، کرم گردو، سوسک شاخ بلند، کرم سیب، کرم خراط و پروانه فری است.

انواع بیماری و آفات درخت شلیل

اما همچنان هیچ درختی وجود ندارد که به صورت 100 درصدی در برابر بیماری ها و آفات مقاوم باشد. درخت شلیل هم ممکن است دچار آفت هایی مثل: نکتار شلیل، بیماری برگ درخت شلیل، شانکر باکتریایی، پوسیدگی یا همان شکوفه شکوفه شدن شلیل، سفیدک های سطح میوه، پوسیدگی ریشه و درامدن نماتدها ( غده هایی در ریشه) شوند.

انواع بیماری و آفات درختان گوجه سبز

درخت گوجه سبز که انواع و نژاد های گوناگونی دارد، در برابر آفات عملکرد خوبی دارد. اما ممکن است نهال گوجه سبز دچار بیماری هایی مثل: زنبور سیاه، شانکر سیتوسپورایی، پوسیدگی ریشه، شانکر باکتریایی و آفاتی همچون کرم آلو، سوسک رزاسه و لیسه میوه شوند.

انواع بیماری و آفات درخت میوه انجیر

درخت انجیر از جمله درختانی است که در باغات زیادی و حتی در منازل ویلایی نیز کشت می شوند. درنتیجه نگهداری ان بسیار آسان تر از سایر درختان است و در برابر انواع بیماری و آفات درخت انجیر؛ مقاوم تر از سایر گونه های درخت های زراعی است.

بیماری هایی که درخت نهال انجیر ممکن است دچار آن شوند شامل: آفت بلایت درخت انجیر، آفت لکه های برگی، کفک انجیر، سفیدک های سطحی به روی برگ ها و تنه ی درخت انجیر، پوسیدگی در طوقه و ریشه ی انجیر (Figs)، بیماری موزائیک انجیر و آفت میوه ترشیدگی میوه انجیر می باشد.

انواع بیماری و آفات درختان میوه هلو

درختان هلو بیماری های و آفات مشابه درختان شلیل دارند. اگر بخواهیم به صورت عمومی درخت هلو را از نظر مقاومت در برابر بیماری ها و آفات و همچنین هزینه های ناشی از آن بررسی کنیم، باید بگوییم که این نهال هلو نمره قابل قبولی را دریافت خواهد کرد.

معمولا بیماری های کمی به سراغ درخت هلو می آید که از جمله مهمترین آنها می توان به:

1. پروانه چوبخوار،
2. شپشک هلو،
3. شته،
4. آفات غربالی،
5. شانکر ستیوسپورا،
6. بیماری های قارچی،
7. فیوفترا،
8. پوسیدگی آرمیلاریایی و  بیماری های پروکاریوتها اشاره کرد.

انواع بیماری و آفات درخت میوه انار

درخت انار از جمله درختان مقاوم و بسیار محبوب است. نهال انار جزو درختانی است که به صورت گروهی و در باغات به صورت مستطیلی شکل کاشته و نگهداری می شود.

از این رو آفت درخت، موجود در درخت انار کاملا برای باغدار ها و متخصصین حوزه کشاورزی آشنا است.

مهمترین بیماری ها و آفات درخت انار عبارتند از: پوسیدگی ریشه درخت انار، سوسک چوبخوار انار، ترکیدگی درخت انار، ترشیدگی میوه انار، کرم گلوگاه انار، مگس سفید انار و کرم سفید ریشه انار است.

انواع بیماری و آفات درختان میوه گیلاس

درخت گیلاس از جمله درختانی است که تنوع گوناگونی دارد و اصلاح نژاد فراوانی روی آن صورت گرفته است. در نتیجه در بعضی از گونه ها مقاومت در برابر بیماری ها و انواع آفات میوه، تا حد زیادی قوی تر شده است. اما در سایر نژاد ها ممکن است هنوز درصد پایینی از مقاومت وجود داشته باشد.

به صورت عمومی معمولا نهال گیلاس به انواع بیماری و آفاتی مثل: شانکر باکتریایی، پوسیدگی ریشه، انواع شته، کنه قرمز، کرم سفید ریشه، سوسک سرخورطومی گیلاس، مگس گیلاس، سوسگ شاخ دار و کرم خراط مبتلا شوند.

بعضی از این آفات درختان میوه، روش های درمان مخصوص به خود را دارد اما بعضی دیگر را نمی توان درمان کرد و یا باید منبع درمان از درخت جدا شود یا اینکه درخت را به صورت کامل قطع نمایید.

انواع بیماری و آفات درخت آلبالو

درخت آلبالو بیماری هایی مشابه درخت گیلاس دارد. اما تعدادی از بیماری ها است که در این دو درخت متفاوت است مانند: پوسیدگی مومی شکل آلبالو، سفیدک سطحی آلبالو و جمع شدگی برگ های درخت نهال آلبالو. این بیماری ها از جمله بیماری های شایع در درختان آلبالو می باشد.

انواع بیماری و آفات درخت آلو

میوه درخت آلو انواع مختلفی دارد که دو دسته مهم آن آلو زرد و آلو سیاه است. اما اگر بخواهیم به صورت عمومی کیفیت نهال آلو را از نظر مقاوت بررسی کنیم ممکن است به بیماری هایی مثل:  لکه های سیاه تنه درخت آلو، کرم آلو، پلاک سفید، پوسیدگی ریشه آلو، سوراخ شدن برگ آلو و  حلقه ای شدن برگ های آلو اشاره کرد.

انواع بیماری و آفات درختان میوه سیب

درخت سیب از جمله درختان مقاوم در برابر بیماری ها و آفات است.

از جمله انواع بیماری ها و آفات نهال سیب می توان به: شانکر سیتوسپورایی، سفیدک سطحی، لکه سیاه سیب، کنه قرمز، شپشک سیب، شته سبز، شته مومی و معروف ترین آن یعنی کرم سیب اشاره کرد.

انواع بیماری و آفات درخت گلابی

از جمله آفات و بیماری های درخت گلابی می توان به بیماری های قارچی گلابی اشاره کرد که خطرناک ترین بیماری در بین انواع نهال گلابی است. از دیگر آفات درخت گلابی می توان پروانه تخم انگشتری، پروانه سفید، سنک گلابی و پسیل گلابی اشاره کرد.

انواع بیماری و آفات درخت توت

درخت توت نیز از جمله درختانی است که در برابر اغلب بیماری ها مقاوم است. اما نهال توت نیز ممکن است گرفتار بیماری ها و آفاتی مثل: شته درخت توت، سفیدک درخت توت، بیماری های قارچی، زرد شدن برگ توت و سیاه شدن تنه توت شوند.

انواع بیماری و آفات درخت به

درخت به تا حد زیادی در برابر بیماری ها و آفات مقاوم است. اما به دسته اصلی بیماری که شامل ریزش گل نهال به، سبه شدن تنه درخت به و جمع شدن برگ درخت به است، ممکن است درختان به را آلوده و بیمار کنند.

انواع بیماری و آفات درختان میوه انبه

نهال انبه جزو قدیمی ترین درختان گشت شده در جنوب کشور است. از جمله مهمترین آفات و بیماری های درخت انبه می توان به لکه های قهوه ای روی برگ انبه، آنتراکتوز انبه، مگس میوه، پشه ی گالزای، تریپس انبه وکنه جوانه خوار اشاره کرد.

انواع بیماری و آفات درخت خرمالو

درخت خرمالو جزو درختانی است که در مناطق شرجی کشور کشت می شوند. این نهال خرمالو از درختان در برابر انواع بیماری و آفات بسیار مقاوم بوده و کمتر بیمار می شوند. بیماری های کمی مثل: پژمردگی برگ درخت خرمالو، پوسیدگی طوقه، لکه سیاه روی برگ ها و ریختن خرمالو نارس  از جمله بیماری های درخت خرمالو می باشد.

انواع بیماری و آفات درختان میوه ازگیل

نهال ازگیل ممکن است به بیماری هایی مثل: زنگ درخت ازگیل و خشک شدن برگ ها دچار شوند. همچنین به توجه به اینکه بیشتر در مناطقی کشت می شود که خاک مرطوب و نمناکی دارند، معمولا با بیماری هایی مثل پوسیدگی طوقه و ریشه درخت نیز همراه است.

انواع بیماری و آفات درخت زرشک

درخت زرشک از جمله درختان کوتاه قد است که صرفه ی اقتصادی فراوانی دارد. این نهال زرشک بسیار در برابر انواع بیماری و آفات مقاوم است. شته زرشک و کرم زرشک از جمله آفاتی است که ممکت است به سراع درخت زرشک بیایند.

انواع بیماری و آفات درختان میوه عناب

نهال عناب از آنجایی که در مناطق خشک و کم آب رشد می کنند کمتر دچار بیماری های مثل پوسیدگی های شایع درختان می شوند. ولی ممکن است به آفاتی مثل: کنه زرد، پروانه پارانشیم، حشرات مثل ملخ و زنبور به سراغ این درخت بیایند و آن را بیمار و از بین ببرند.

انواع بیماری و آفات درخت فندق

نهال فندق ممکن است به انواع بیماری و آفاتی مثل: بلایت، قارچ تنه درخت فندوق، پوشیدگی ریشه و طوقه درخت دچار شوند.

Myzus persica معروف به شته سبز هلو یا شته‌ی هلو-سیب زمینی

میزبان اصلی این آفت درختان میوه‌ی هسته‌دار (جنس prunus) است. این آفت دوره‌ی رشد کوتاهی دارد و هر ۱۰ تا ۱۲ روز قادر به تولید یک نسل جدید می‌باشد و باعث کاهش عملکرد کمی و کیفی محصولات از طریق تغذیه از شیره‌ی گیاهی، مرگ بافت‌ها برگ‌ها و انتقال ویروس‌ها می‌شود؛ بنابراین با مبارزه‌ی به‌موقع با این آفت باید از شیوع و گسترش آن جلوگیری کنیم.

چرخه‌ی زندگی شته‌ی سبز هلو

شته‌ی سبز هلو بسته به دمای زمستان سیکل زندگی خیلی متفاوتی دارد. در مناطقی که دارای زمستان‌های معتدل می‌باشند فقط یک‌بار در سال تولیدمثل جنسی دارند و بقیه‌ی سال تولیدمثل غیرجنسی (بکرزایی) دارند، در مناطق خیلی سرد بعضی از حشرات به‌صورت جنسی و بعضی دیگر به روش غیرجنسی تولیدمثل می‌کنند (در ماه‌های گرم سال شته‌ی سبز هلو به‌صورت غیرجنسی تولیدمثل می‌کند).

شته‌ی سبز هلو در ۱۰ الی ۱۲ روز قادر به تولید یک نسل می‌باشد که درصورتی‌که شرایط آب و هوایی مناسب باشد در ۲۰ تا ۳۰ نسل و در شرایط نامساعد محیطی تا ۱۰ نسل در سال تولید می‌کند.

در اوایل بهار تخم‌های مرغوب به پوره تبدیل می‌شوند و پوره‌ها با تغذیه از جوانه‌ها، گل‌ها و شاخ و برگ‌های جوان و ساقه‌ها تبدیل به حشرات ماده‌ی بی‌بال می‌شوند. در اواسط بهار تا اواخر بهار (اوج فعالیت شته‌ها) حشرات ماده‌ی بالدار ظاهر می‌شوند و از روی درختان میوه به روی گیاهان زراعی (مخصوصاً گیاهان خانواده‌ی سولاناسه و تنباکو و کروسیفره) مهاجرت می‌کنند و با تولید چند نسل (به روش بکرزایی) خسارت عمده‌ای به این گیاهان زراعی وارد می‌کنند.

در اواخر تابستان تا اواسط پاییز مجدداً به روی درختان میوه‌ی هسته‌دار (میزبان‌های اصلی) بازمی‌گردند و هم‌زمان با این مهاجرت حشرات نر و ماده‌ی حقیقی نیز ظاهرشده و حشرات ماده پس از جفت‌گیری (تولیدمثل جنسی) تخم‌های خود را به‌صورت انفرادی در قاعده‌ی جوانه‌ها و یا کنار آن‌ها قرار می‌دهد. تخم‌گذاری تا اواخر پاییز ادامه داشته و تخم‌ها تا بهار روی شاخه‌ها و تنه‌ی درختان زمستان گذرانی می‌کنند (به‌صورت تخم‌های سیاه و براق).

خصوصیات مورفولوژیکی شته سبز هلو

شته‌های سبز هلو خیلی کوچک هستند و طولی حدود ۱.۸ تا ۲ میلی‌متر دارند. پوره‌ها ابتدا سبزرنگ و سپس زردرنگ می‌شوند (رنگ پوره‌ی حشراتی که تبدیل به ماده‌های بالدار می‌شوند ممکن است مایل به صورتی باشد). حشرات ماده‌ی بدون بال شبیه پوره هستند. رنگ شته‌ها علاوه بر سبز می‌تواند زرد مایل به سبز، قرمز یا قهوه‌ای باشد (تحت تأثیر گیاه میزبان، تغذیه و دما).

تخم‌های شته‌ها سیاه‌رنگ و بیضی‌شکل و به‌اندازه‌ی ۰.۳ تا ۰.۶ میلی‌متر هستند که حشرات ماده معمولاً در شکاف پوست درختان تخم‌ریزی می‌کنند.

میزبانان شته سبز هلو

طیف وسیعی از گیاهان عنوان میزبان شته‌ی سبز هلو هستند (تقریباً ۴۰۰ گونه از گیاهان در بیش از ۵۰ خانواده میزبان شته سبز هلو هستند)، ازجمله درختان میوه مخصوصاً هسته دارها، سیب و گلابی، بسیاری از گیاهان خانواده‌ی کروسیفره، سولاناسه، براسیکاسه، کدوییان، خردل، ذرت، آفتابگردان، شبدر، علف‌های هرزی مانند تاج‌خروس و سلمه تره.

خسارت شته سبز هلو

خسارت اصلی شته مربوط به پوره‌ها و شته‌های ماده‌ی بی‌بال می‌باشد که با تغذیه از شیره گیاهی برگ‌های جوان و سرشاخه‌های تازه تشکیل‌شده باعث ریزش برگ‌ها، شکوفه‌ها و میوه چه‌ها می‌شوند. برگ‌های آلوده به شته‌ها زرد و دچار پیچ‌خوردگی می‌شوند و این برگ‌ها دیگر قادر به فتوسنتز نمی‌باشند. شته‌ها همچنین در تراکم‌های بالا موجب تنش آب، پژمردگی و کاهش سرعت رشد گیاه می‌شوند. طولانی شدن مدت آلودگی با شته‌ها باعث کاهش قابل‌توجهی در عملکرد کمی و کیفی محصولات می‌شود.

علاوه بر خسارت مستقیم، شته‌ها به‌طور غیرمستقیم نیز به گیاهان خسارت می‌زنند، شته‌ها با ترشح عسلک موجب تجمع مورچه‌ها و گرد وغبار و ترغیب رشد قارچ‌ها و کپک‌ها روی برگ گیاهان می‌شوند که روی رشد و کیفیت محصول تأثیر می‌گذارد.

همچنین شته‌ها یکی از ناقلین عمده برای انتقال ویروس‌های گیاهی هستند.

روش‌های کنترل و مبارزه با شته سبز هلو

عوامل طبیعی

بارندگی‌های شدید باعث نابودی شته‌های بالدار و همچنین شسته شدن پوره‌ها و افراد بی‌بال از روی گیاهان میزبان شده. سرمای زودرس نیز تولیدمثل حشرات ماده را کاهش می‌دهد.

کنترل زراعی

کشاورزان معمولاً با انجام اقدامات زراعی مؤثر با شته‌ی سبز هلو مبارزه می‌کنند. ازجمله این عملیات زراعی عبارت‌اند از: تنظیم زمان کاشت و برداشت، تنظیم طرح کشت، شخم عمیق و خیش زمستانه، استفاده‌ی مناسب از کودهای زراعی، آبیاری به‌موقع و زهکشی مناسب می‌تواند برای به حداقل رساندن خسارت شته‌ی سبز هلو مورداستفاده قرار گیرد.

کنترل مکانیکی و فیزیکی

استفاده از کارت‌های زرد یا سبزرنگ که آغشته به روغن یا مواد چسبنده هستند. یک اقدام کنترلی مفید، آویزان کردن نوارهای نقره‌ای و خاکستری در بالای محصولات زراعی جهت ممانعت از فرود آمدن و مستقر شدن حشرات بالغ روی این محصولات می‌باشد. همچنین حشرات بالغ را می‌توان با توجه به اولویت آن‌ها جهت مصرف مواد شیرین یا ترش درنتیجه‌ی استفاده از محلول ۱:۲:۲۰(آب، سرکه، شکر قهوه‌ای) به دام انداخت.

کنترل بیولوژیکی

استفاده از مواد بیولوژیک نقش مؤثری در کنترل جمعیت شته‌ها دارد و همچنین موجب حفاظت از محیط‌زیست و کشاورزی پایدار می‌شود. تنظیم‌کننده‌های رشد حشرات مانند دیفلوبنزرون، کلروبنزرون و سموم دفع آفات با پایه‌ی گیاهی مانند نیکوتین و آزاداریختین و پالیزین تعداد شته سبز هلو و خسارت ناشی از آن‌ها را کاهش می‌دهد.

فرومون های مصنوعی حشرات یا ترکیبات سیگنال القایی در زمینه‌ی کنترل آفات و جذب دشمنان طبیعی نتایج مؤثری داشته است. فرومون β-farnesene(EβF) E- یا فرومون هشداردهنده، می‌تواند در تغذیه‌ی شته و همچنین در جذب انواع دشمنان طبیعی شته دخالت داشته باشد.

دشمنان طبیعی

کفشدوزک‌ها مخصوصاً کفشدوزک هفت نقطه‌ای، لاروهای مگس سیرفیده، زنبورهای پارازیت و بعضی از قارچ‌های بیماری‌زا، دشمنان طبیعی شته‌ها هستند. مشکلات در مورداستفاده از کنترل‌کننده‌های طبیعی عبارت‌اند از زادوولد سریع شته‌ی سبز هلو، دوره‌ی رشد و نمو کوتاه شته، پخش و گسترش بالای شته که باعث می‌شود حشرات طبیعی قادر به رقابت با شته‌ها نباشند.

کنترل شیمیایی

حشره‌کش‌های سایپرمترین، آبامکتین، کلروپیرفوس، متیل آمین و ایمیداکلوپراید مواد شیمیایی مؤثر برای کنترل شته‌ها می‌باشند. اگرچه ایمیداکلوپراید یک حشره‌کش خوب و مؤثر جهت کنترل آفات مکنده هست اما استفاده مکرر و متوالی از این حشره‌کش منجر به ایجاد پدیده‌ی مقاومت در این آفت می‌شود.

مگس گیلاس Rhagoletis cerasi

مگس گیلاس گونه‌ای از مگس میوه‌ی تفریتیده (Tephritidae) هست که میزبان گیاهان خانواده‌ی رزاسه و زرشک می‌باشد. این آفت اکثراً به درختان گیلاس و آلبالو خسارت می‌زند این آفت به‌طور وسیعی در بیشتر نواحی اروپا (به‌جز انگلیس)، قفقاز، قزاقستان، غرب سیبری و خاورمیانه گسترش‌یافته است.

مگس گیلاس مهم‌ترین آفت گیلاس در آسیا و اروپاست؛ اما به میوه‌های زردآلو، زرشک، پیچ امین‌الدوله و آقطی هم آسیب می‌رساند. لارو این آفت ضمن تغذیه از گوشت میوه‌ها، فضولات خود را در آنجا گذاشته و باعث فاسدشدن میوه‌ها و تغییر رنگ آن‌ها می‌شود.

چرخه‌ی زندگی مگس گیلاس

از مهم‌ترین آفات درختان گیلاس و آلبالو است. طول عمر مگس‌ها در طبیعت ۱ تا ۲ ماه هست. حشرات بالغ از اواخر اردیبهشت تا اواسط تیرماه یافت می‌شوند. حشرات کامل مگس گیلاس از مگس خانگی کوچک‌تر هستند. این مگس از ترشحات قندی تولیدشده توسط درختان یا عسلک تولیدشده توسط حشراتی مانند شته سبز هلو تغذیه می‌کند. پس از ۱۰ الی ۱۵ روز حشرات ماده در گوشت میوه تخم‌گذاری می‌کنند (۵۰ تا ۸۰ تخم برای یک‌بار). پس از گذشت ۶ الی ۱۲ روز تخم‌ها تفریخ شده و به لارو تبدیل می‌شوند. لاروها سفیدرنگ، بدون پا و به طول تقریبی ۴ تا ۵ میلی‌متر هستند که از گوشت میوه تغذیه می‌کنند.

مرحله‌ی لاروی ۱۵ تا ۳۰ روز (بسته به مدت رسیدگی میوه‌ها و شرایط محیطی رشد و نمو) طول می‌کشد. در مرحله‌ی رسیدگی لاروها میوه را ترک کرده و مرحله‌ی شفیرگی خود را در خاک به سر می‌برند. شفیره‌ها تا اردیبهشت‌ماه در خاک باقی می‌مانند و ظهور حشرات بالغ از اواسط بهار می‌باشد. مگس گیلاس در سال یک نسل یا هر دو سال یک‌بار، یک نسل دارد.

خصوصیات مورفولوژیکی مگس گیلاس

حشره‌ی کامل مگس گیلاس به طول حدوداً ۴ الی ۵ میلی‌متر است. این مگس‌های کوچک دارای بدن براق و به رنگ قهوه‌ای تیره تا سیاه می‌باشند. دارای بال‌های شفاف با ۳ تا ۴ نوار عرضی سیاه یا خاکستری روی بال‌ها. سر قهوه‌ای‌رنگ، چشم‌های مرکب به رنگ سبز با بازتاب نور قرمز که قسمت اعظم سر مگس را پوشانده است. اسکوتلم (زائده پشت قفسه‌ی سینه‌ی حشرات) و پاها زردرنگ است.

روش‌های کنترل و مبارزه با مگس گیلاس

اگر مگس گیلاس کنترل نشود قادر به خسارت‌های بالا (تا ۸۰ درصد خسارت) به میوه‌های درختان گیلاس و آلبالو می‌باشد. یک مگس گیلاس ۳۰ تا ۲۰۰ میوه را آلوده می‌کند (حشرات ماده روی هر میوه یک تخم می‌گذارند و میوه‌های تخم‌گذاری شده علامت‌گذاری می‌شوند تا مگس‌های دیگر روی آن میوه تخم‌گذاری نکنند، به همین دلیل درون هر میوه تنها یک لارو دیده می‌شود)

کنترل زراعی

با توجه به اینکه مگس گیلاس زمستان گذرانی خود را به‌صورت شفیره و در خاک‌پای درختان میزبان طی می‌کند (شفیره‌ها در عمق ۲ تا ۷ سانتی‌متری خاک زندگی می‌کنند) یکی از بهترین و مفیدترین راه‌ها که باعث کنترل شدید آفت می‌شود استفاده از شخم‌های عمیق زمستانه است.

استفاده از یخ آب زمستانه نیز به‌طور مؤثری جمعیت آفت را کنترل می‌کند. همچنین کنترل نکردن علف‌های هرز در زیر درختان گیلاس و آلبالو در بهار باعث تأخیر ظهور آفات به مدت یک الی دو هفته می‌شود (به علت کاهش دمای خاک زیر درختان).

نکته: شفیره‌ها در خاک‌های رسی و سنگین قادرند بیشتر از یک سال دوام آورند.

کنترل فیزیکی و مکانیکی

استفاده از تله‌های فرومونی که حاوی مواد جلب‌کننده‌ی حشرات هستند (استئارات آمونیوم) و تله‌های زردرنگ عمودی قبل از باز شدن شکوفه‌های درختان میوه یکی از روش‌های کنترل مگس میوه هست. در مناطقی که ارقام پاکوتاه کشت می‌شوند می‌توان با استفاده از تور کشی روی درختان میوه در زمان تخم‌گذاری مگس گیلاس، از تخم‌گذاری حشرات روی میوه‌ها جلوگیری کرد

کنترل شیمیایی

استفاده از سموم شیمیایی یکی از روش‌هایی است که کشاورزان به‌طور گسترده‌ای به کار می‌برند. در این روش کنترل، زمان سم‌پاشی بسیار مهم هست زیرا سم‌پاشی پس از تخم‌گذاری حشرات بیهوده است. استفاده از سموم حشره‌کش مانند دیازینون و مالاتیون به نسبت ۲ در هزار قبل از رنگ گیری میوه‌ها توصیه می‌شود.

کنترل حشرات بالغ با استفاده از طعمه‌ی مسموم: استفاده از ملاس چغندرقند که با سم مالاتیون مسموم شده و با استفاده از سم‌پاش‌های دستی به تنه‌ی درختان گیلاس و آلبالو پاشیده می‌شوند (۳ نوبت). حشرات بالغ با تغذیه از این طعمه‌های مسموم از بین می‌روند.

کنترل بیولوژیکی

کنترل توسط دشمنان طبیعی مانند استفاده از قارچ Empusa sp که باعث خسارت به لارو مگس گیلاس می‌شود و قارچ Beauveria bassiana که به حشرات کامل مگس گیلاس خسارت می‌زنند.

عقیم‌سازی حشرات نر: با استفاده از اشعه‌ی گاما حشرات نر را عقیم می‌سازند و درنتیجه تخم‌های حشرات ماده‌ای که با حشرات نرعقیم جفت‌گیری کرده‌اند نابارور هستند (این روش بیشتر در کشورهای اروپایی استفاده می‌گردد)

شپشک نخودی Eulecanium coryli

این آفت در اغلب کشورهای اروپایی و آسیایی یافت می‌شود و بسیاری از درختان میوه‌ی سردسیری (هسته‌دار و دانه‌دار) را مورد حمله قرار می‌دهد. شپشک نخودی روی شاخه‌ها و برگ‌های درختان زندگی می‌کند و پوره‌ها و حشرات کامل با تغذیه از شیره‌ی گیاهی باعث ضعف شدید و خسارت به درختان میوه می‌شود.

شپشک نخودی مانند شته‌ی سبز هلو علاوه بر تغذیه از گیاهان، موادی مانند عسلک روی درختان بر جای می‌گذارد که باعث جذب گرد وخاک در برگ‌ها و سرشاخه‌ها و اختلال در عمل تنفس و فتوسنتز شده و همچنین محل مناسبی جهت رشد قارچ‌ها و کپک‌ها می‌باشد.

چرخه‌ی زندگی شپشک نخودی

این آفت زمستان را به‌صورت پوره‌ی سن ۲ (نر و ماده) روی شاخه‌ی درختان می‌گذراند که این پوره‌ها پس از تغذیه در بهار به حشره‌ی کامل نر و ماده تبدیل می‌شوند. در اواخر فروردین‌ماه هم‌زمان با گلدهی درختان حشرات کامل ماده شروع به تخم‌گذاری می‌کنند و تا اواخر اردیبهشت تخم‌ریزی ادامه دارد (زیر هر سپر ۲۰۰ تا ۱۶۰۰ تخم گذاشته می‌شود) تخم‌ها در اواسط خردادماه باز می‌شوند (درصورتی‌که سم‌پاشی ضرورت داشته باشد در این موقع باید اقدام شود).

پوره‌های سن یک از زیر جلد ماده خارج‌شده و در سطح برگ‌ها و میوه‌ها و سرشاخه‌ها پراکنده می‌شوند و اغلب توسط باد به اطراف پراکنده می‌شوند. شپشک نخودی فقط یک نسل در سال دارد.

خصوصیات مورفولوژیکی شپشک نخودی

حشرات بالغ این آفت به رنگ قرمز، قهوه‌ای روشن تا تیره هستند که پوشیده از لکه‌های زیتونی است و سپر نسبتاً گرد و نخودی شکل دارند (تقریباً به شکل نیم‌دایره به قطر ۴ تا ۵ میلی‌متر که در قسمت شکم مسطح می‌شوند و به گیاه می‌چسبند). حشرات ماده هنگام تخم‌ریزی به رنگ قهوه‌ای تیره و براق می‌باشند. تخم‌ها بیضی‌شکل و نارنجی‌رنگ و به قطر نیم میلی‌متر می‌باشند. پوره سن اول کشیده و به رنگ نارنجی و پوره سن دوم به رنگ قهوه‌ای است.

روش‌های کنترل و مبارزه با شپشک نخودی

کنترل زراعی و فیزیکی

هرس و سوزاندن شاخه‌های آلوده در فصل بهار و همچنین برس کشیدن شاخه‌های آلوده (شاخه‌های آلوده‌شده با پوره‌های تازه استقراریافته در تابستان و پوره‌های سن ۲ در زمستان)

کنترل بیولوژیکی

این آفت دشمنان طبیعی مانند زنبورهای پارازیتوئید دارد که به‌خوبی قادر به کنترل آن می‌باشند ازجمله زنبورهای پارازیت مانند Coccophagus sp که از شپشک نخودی تغذیه می‌کند و یا زنبور Archenomus bicolor و یا Hymenoptera از خانواده‌ی Encyrtidae. همچنین عده‌ی زیادی از کفشدوزک‌ها به‌خصوص کفشدوزک‌های دو نقطه‌ای و چهار نقطه‌ای از دشمنان طبیعی شپشک نخودی می‌باشند.

کنترل شیمیایی

سم‌پاشی زمستانه با سموم روغنی ولک پس از سپری شدن سرمای زمستان و قبل از بیداری درختان انجام شود. سموم فسفره مانند آزینفوس متیل (۲.۵ در هزار) تأثیر خوبی روی این آفت دارند. همچنین سم‌پاشی با دورسبان (۱ تا ۱.۵ در هزار) یا دیازینون ۶۰ درصد به نسبت ۱ در هزار توصیه می‌شود.

در کنترل شیمیایی زمان سم‌پاشی خیلی مهم است. بهترین زمان سم‌پاشی از زمان باز شدن تخم‌ها تا زمان استقرار پوره سن یک (که حساس به سموم می‌باشد) است و حشرات ماده‌ی کامل به‌راحتی با سموم کشته نمی‌شوند. همچنین در مبارزه‌ی شیمیایی سم‌پاشی کل باغ ضرورتی ندارد و سم‌پاشی در قسمت‌های آلوده (سم‌پاشی لکه‌ای) کافی است.

سوسک شاخک بلند رزاسه Osphranteria coerulescens

سوسک شاخک بلند که به آن سرشاخه خوار نیز گفته می‌شود یکی از مهم‌ترین و خطرناک‌ترین آفات درختان میوه‌ی سردسیری که در بین باغداران به قاتل خاموش نیز معروف می‌باشد. این آفت که به درختان غیر مثمر مانند بلوط و نارون و چنار نیز خسارت وارد می‌کند در سال فقط یک نسل دارد و زمستان گذرانی آن به‌صورت لارو کامل در داخل شاخه‌های درختان می‌باشد. به‌عنوان آفت درجه دوم بیشتر به درختان ضعیف حمله می‌کند و در سال‌های خشک جز آفات مهم درختان محسوب می‌شود.

حشرات کامل خسارت زا نمی‌باشند و از گرده‌ی گل‌ها تغذیه می‌کنند اما لاروهای سن اول ابتدا با ورود به آوندهای آبکش شاخه‌های جوان و تغذیه از آن‌ها باعث قطع آوندهای آبکش و سپس خشک شدن سرشاخه‌ها می‌شوند. در سنین بعدی و با بزرگ‌تر شدن لاروها، به سمت شاخه‌های قطورتر حرکت کرده و خسارت می‌زنند.

چرخه‌ی زندگی سوسک شاخک

این آفت زمستان را به‌صورت لاروهای سنین بالا (لارو سن سوم) در شاخه و تنه‌ی درختان سپری می‌کند. با گرم شدن هوا، لاروها شروع به تغذیه کرده و وارد مرحله‌ی پیش شفیرگی می‌شوند (اواخر فروردین تا اوایل اردیبهشت) سپس وارد مرحله‌ی شفیرگی می‌شوند (حدود ۱ هفته طول می‌کشد) و سپس با توجه به شرایط آب و هوایی منطقه، شفیره‌ها ۲ الی ۳ هفته بعد تبدیل به حشرات کامل می‌شوند (در خرداد ماه).

ظهور حشره‌ی کامل ۲۰ تا ۲۵ روز طول می‌کشد. حشرات نر و ماده پس از ظهور جفت‌گیری کرده و حشرات ماده بلافاصله پس از جفت‌گیری (تقریباً ۲۴ ساعت بعد از جفت‌گیری) روی شاخه‌های جوان و سرشاخه‌ها و جوانه‌ها تخم‌ریزی می‌کنند (حشرات کامل از اواسط خرداد تا اواسط تیرماه فعالیت دارند و هر حشره حدود ۵۰ عدد تخم می‌گذارد). سپس تخم‌ها تبدیل به لارو شده و تا اوایل فروردین سال بعدی به‌صورت لارو در شاخه و تنه‌ی درختان مانده.

چرخه زندگی سوسک شاخک

1. لارو زمستان گذران
2. پیش شفیره
3. شفیره
4. حشره کامل
5. تخم
6. لارو نسل جدید

خصوصیات مورفولوژیکی

تخم حشره بیضی‌شکل به طول ۱.۵ تا ۲ میلی‌متر و به رنگ زرد مایل به نارنجی است که به‌تدریج سفید می‌شود.

لاروها استوانه‌ای شکل و با حلقه‌های روی بدن و زردرنگ هستند. این حشره ۴ سن لاروی دارد. لاروهای سن اول زردرنگ و بسیار کوچک هستند. لاروهای سن آخر زرد روشن و به طول ۳ الی ۳.۲ میلی‌متر هستند.

لاروهای سن آخر با گرم شدن هوا و تغذیه وارد مرحله‌ی پیش شفیرگی شده، سپس شفیره تشکیل‌شده که حدوداً به طول ۲۵ میلی‌متر هستند. شفیره‌ها ابتدا زردرنگ و سپس قهوه‌ی تیره و سیاه می‌شوند. حشرات کامل به طول ۲۰ تا ۳۵ میلی‌متر، سیاه‌رنگ با جلای بنفش (حشرات نر اکثراً قهوه‌ای تیره) بوده و دارای شاخک‌های بلند می‌باشند. طول شاخک‌ها از طول بدن حشره بلندتر است.

روش‌های کنترل و مبارزه با سوسک سرشاخه خوار رزاسه

روش‌های زراعی و مکانیکی

با توجه به اینکه این آفت به درختان ضعیف و درختانی که دچار تنش آبی هستند (مخصوصاً در سال‌های خشک) حمله می‌کند، کود دهی درست و به‌موقع و تقویت درختان و همچنین آبیاری به‌موقع و منظم درختان و رعایت تراکم و فواصل کاشت در باغات، باعث می‌شود که این آفت به درختان خسارت وارد نسازد و درختان از حمله‌ی آن در امان بمانند.

هرس و سوزاندن شاخه‌های آلوده در فصل بهار نیز یکی از راه‌های کنترل و جلوگیری از گسترش آفت می‌باشد. همچنین با فروبردن سیم‌های مفتولی در سوراخ‌های ایجادشده توسط لاروها می‌توان لاروها را از بین برد.

استفاده از گیاهان تله

با توجه به اینکه حشرات کامل این آفت به‌طرف گل‌های سفید جذب می‌شوند (مخصوصاً گل‌های گیاهان تیره‌ی چتریان مانند هویج، گل‌های پیاز و علف هرز ازمک) و حدوداً یک ماه از سال در طبیعت فعال هستند، با کشت این گیاهان می‌توان حشرات را روی آن‌ها جلب کرد و سپس آن‌ها را از به‌وسیله‌ی سم‌پاشی یا جمع‌آوری با دست از بین برد.

استفاده از دشمنان طبیعی

تعدادی از زنبورهای پارازیتوئید از دشمنان طبیعی لارو این آفت می‌باشند مانند Xorides corcyrensis یا زنبور Tripoxilon sp. همچنین زنبور Ooencyrtus ferdowssii از زنبورهای پارازیتوئید بوده که به تخم‌های آفت حمله می‌کند. قارچ Beauveria bassiana باعث ایجاد بیماری روی لارو آفت می‌شوند. نماتد Steinernema carpocapsae لاروهای سن آخر سرشاخه خوار رزاسه را از بین می‌برد.

مبارزه‌ی شیمیایی

به علت اینکه حشرات کامل زیاد در طبیعت فعال نیستند و بلافاصله پس از به وجود آمدن جفت‌گیری کرده و اقدام به تخم‌ریزی می‌کنند و لاروها نیز درون شاخه‌ها و تنه هستند مبارزه شیمیایی زیاد توصیه نشده اما در صورت استفاده از سموم حشره‌کش حتماً باید در زمان فعالیت حشرات کامل و قبل از تخم‌گذاری با آن‌ها مبارزه کرد. همچنین می‌توان با استفاده از قرار دادن پنبه‌های آغشته به دی کلروبنزرون، دورسبان و یا خمیر زئوزران در سوراخ‌های ایجادشده توسط لارو، با لاروها مبارزه کرد.

کرم سفید ریشه Polyphylla olivieri

کرم سفید ریشه از راسته‌ی سخت بال پوشان بوده و هرساله خسارات فراوانی را به درختان میوه مخصوصاً درختان میوه‌ی سردسیری و گیاهان زراعی و زینتی وارد می‌سازد. کرم سفید ریشه با تغذیه از ریشه و طوقه‌ی گیاهان به آن‌ها خسارت وارد می‌کند. لاروهای سنین مختلف کرم سفید ریشه با تغذیه از پوست و چوب گیاهان جریان شیره‌ی گیاهی را قطع کرده و باعث ضعیف شدن و سپس زرد شدن گیاه می‌شوند. همچنین به علت قطع کردن ریشه‌ها درختان خشک شده و دچار خزان بی‌موقع می‌شوند و به‌آسانی توسط باد و یا عوامل دیگر کنده می‌شوند. لاروهای سن اول به گیاهان زراعی حمله می‌کنند اما سنین بالاتر به درختان آسیب می‌رسانند.

خصوصیات مورفولوژیکی

حشرات کامل کرم سفید ریشه سوسک‌هایی بزرگ به طول ۳ تا ۴ سانتی‌متر و عرض ۱.۵ تا ۲.۵ سانتی‌متر و دارای شاخک‌های ده مفصلی هستند (در حشرات ماده ۵ مفصل و در حشرات نر ۷ مفصل به‌صورت ورقه درآمده). به رنگ قهوه‌ای یا سیاه بوده و پوشیده از لکه‌های سفید می‌باشند. تخم حشره بیضی‌شکل و سفیدرنگ بوده. لاروها دارای بدنی خمیده و قوسی شکل و سفیدرنگ بوده و درون خاک زندگی می‌کنند.

لاروها پس از تغذیه و رشد کامل حدوداً ۸ سانتی‌متر طول دارند و دارای سر قهوه‌ای‌رنگ و آرواره‌های بزرگ جهت جویدن ریشه می‌باشد. شفیره‌ها زردرنگ و بیضی‌شکل بوده و در نزدیکی سطح خاک زندگی می‌کنند. زمستان گذرانی این آفت به شکل لارو می‌باشد.

چرخه‌ی زندگی کرم سفید ریشه

این حشره هر ۲ یا ۳ سال یک نسل دارد (بسته به شرایط تغذیه‌ای و دمای خاک). حشرات کامل معمولاً در اواخر بهار و اوایل تابستان ظهور می‌یابند و جفت‌گیری کرده و حشرات ماده حدود ۴ روز پس از جفت‌گیری شروع به تخم‌ریزی داخل خاک کرده (در عمق ۷ تا ۱۰ سانتی‌متری خاک)، تخم‌ها ۲ الی ۳ هفته بعد تفریخ شده و لاروهای سن اول وارد خاک شده و شروع به تغذیه از ریشه‌های سطحی گیاهان زراعی کرده و در سطح خاک زندگی می‌کنند.

لاروهای سنین بالاتر به عمق خاک رفته و از ریشه‌ی درختان تغذیه می‌کنند. همچنین با گرم شدن هوا لاروها به سطح خاک آمده و با سرد شدن هوا ب عمق خاک می‌روند. لاروها پس از ۲ الی ۳ سال به شفیره تبدیل‌شده و شفیره‌ها حدوداً پس از ۲۰ تا ۲۵ روز به حشرات بالغ تبدیل می‌شوند.

روش‌های مبارزه و کنترل کرم سفید ریشه

روش‌های زراعی

با توجه به اینکه لاروهای سنین مختلف این آفت در خاک نزدیک ریشه درختان زندگی و زمستان گذرانی می‌کنند شخم زدن خاک‌پای درختان می‌تواند تعداد زیادی از لاروها مخصوصاً لاروهای سن اول که نزدیک به سطح خاک هستند را از بین ببرد. بهترین زمان جهت شخم زدن پای درختان از اردیبهشت تا مهرماه گزارش‌شده است. همچنین استفاده از شخم زمستانه و یخ آب زمستانه نیز باعث نابودی تعدادی از لاروها می‌شود. همچنین در اواخر بهار که حشرات کامل ظاهر می‌شوند، می‌توان در صبح زود که حرکت چندانی روی درختان ندارند، با تکان دادن درختان باعث ریزش آن‌ها روی زمین شد و سپس اقدام به جمع‌آوری و انهدام آن‌ها کرد.

روش مکانیکی و استفاده از تله‌های نوری

حشرات کامل این آفت درشب، اطراف نور چراغ‌ها جمع می‌شوند و جفت‌گیری و تغذیه‌ی آن‌ها در غروب آفتاب و اوایل شب می‌باشد. درنتیجه یکی از راه‌های کنترل این آفت استفاده از تله‌های نوری جهت به دام انداختن و انهدام حشرات کامل قبل از تخم‌گذاری می‌باشد.

استفاده از دشمنان طبیعی

کرم سفید ریشه دشمنان طبیعی فراوانی دارد. گونه‌هایی از زنبورهای جنس Thipha و Scolia پارازیتوئید لاروها هستند. باکتری Bacillus popilliae باعث ایجاد بیماری روی لاروها می‌شود. قارچ Metarrhizium anisopliae پاتوژن مرحله‌ی لاروی این آفت است. مورچه‌ها از تخم این حشره تغذیه می‌کنند و پرندگان نیز حشرات کامل و لاروهایی که توسط شخم به سطح خاک آمده‌اند را به‌عنوان غذا شکار می‌کنند.

روش‌های شیمیایی

برای از بین بردن کرم سفید ریشه می‌توان از اکثر حشره‌کش‌ها مانند دیازینون، دورسبان، سایپرمترین و…استفاده کرد. همچنین می‌توان سموم حشره‌کش مانند دیازینون ۶۰ درصد به نسبت ۱.۵ در هزار، دورسبان به نسبت ۲ در هزار را در خرداد و تیرماه پای درختان (زیر سایه‌انداز درخت) ریخت و چند روز بعد با یک آبیاری سبک آن را به محل فعالیت لاروها در خاک برسانیم و باعث از بین رفتن آن‌ها شویم. این نوع سم‌پاشی باید در زمان خروج لاروهای سن یک باشد. همچنین میزان سم مورداستفاده بسته به سن درخت و بافت خاک متفاوت است.

جمع‌بندی

بعضی آفات مانند شته‌ی سبز هلو علاوه بر خسارت مستقیم با ترشح عسلک باعث خسارت‌هایی مانند اختلال در فتوسنتز و بسته شدن روزنه‌های گیاهی می‌شوند.

بعضی دیگر مانند لاروهای کرم سفید ریشه اگر به‌موقع کنترل نشوند و به سنین بالای لاروی برسند حتی در جمعیت‌های کم می‌توانند باعث نابودی کامل یک درخت شوند.

---

جهت مشاهده دوره های آموزشی بر روی این لینک کلیک نمایید.